De maan is een rare snuiter. Zijn gewicht is 1,23% van de aarde en hij draait in 27 dagen, 7 uur, 43 minuten en 11.5 seconden om ons heen. Hij is ongeveer 4.5 miljard jaar geleden ontstaan, niet lang na de aarde, en keert altijd hetzelfde gezicht naar ons toe. Zijn afstand tot het centrum van de aarde varieert tussen ruwweg 350,000 en 400,000 kilometer.
De maan is met zijn aantrekkingskracht de belangrijkste motor van watergetijden in zee. Ik heb dus een groot deel van mijn leven direct de invloed van de maan gemerkt. Ook gebruikten we de maan vroeger sporadisch bij de astronomische navigatie op zee. Sporadisch, want het rekenwerk was was lastiger.
Beweging
Als je naar de hemel kijkt, zie je de de maan langzamer van oost naar west langs het firmament trekken dan de zon. Hij komt dagelijks op meer achterstand en staat ruim 13 dagen na nieuwe maan recht tegenover de zon. Dan is het volle maan geworden.
Maar in tegenstelling tot de zon, die een nette baan langs de hemel trekt en elke zomer en winter zijn hoogste en laagste stand bereikt, zwalkt de maan als een dronken zeeman over het uitspansel. In twee weken tijd verandert de grootste hoek die hij maakt met de equator van noord naar zuid of andersom. Hij staat dus nu eens bijna boven je hoofd, dan weer laag boven de horizon.
Schijngestalten
Afhankelijk van de lichtval van de zon op de maan zien we hem vol, half of helemaal niet. Als de maan tegenover de zon staat zien we hem vol. Als hij vrijwel in lijn met de zon staat zien we hem niet (nieuwe maan). Dus als de zon ondergaat en de maan komt tegelijkertijd pal daartegenover op, dan zal hij vol zijn. Als hij vlak na de zon ondergaat zien we hem nauwelijks, misschien een smal randje.
Maansverduistering
De aarde werpt een schaduwkegel in de ruimte, waar de maan met zijn grillige bewegingen af en toe doorheen beweegt. De schaduw van de aarde op de maan verduistert het licht van de zon. Zo staat hij vol aan de hemel, zo is hij deels of helemaal verdwenen. Het duurt een halfuurtje. De laatste volledige maansverduistering was vanmorgen vroeg, 21 januari 2019. Ik heb hem gefilmd.
Het roodachtige schijnsel wordt veroorzaakt door de buiging van de rode bestanddelen uit het zonlicht in de aardse atmosfeer. Dat licht schijnt zwakjes op het maanoppervlak.