vrijdag 21 december 2018

Vluchtelingendrama

Een centraal thema in mijn boek De Batavier is het vluchtelingendrama dat zich nog steeds afspeelt rond de Griekse eilanden.

Er is al lange tijd sprake van migratie vanuit het door oorlogen geteisterde Midden-Oosten naar Europa. Dat betrof aanvankelijk vooral Afghanen en Irakezen. Vanaf het begin van de burgeroorlog in Syrië in de nasleep van de Arabische Lente in 2011 zijn ook daar de mensen het geweld ontvlucht, eerst in eigen land en naar de omringende landen, later ook naar Europa. De route liep oorspronkelijk via het Turkse vasteland naar de grens in het noorden van Griekenland, totdat daar in 2012 een hek werd geplaatst en de vluchtelingen geen andere keus hadden dan de gevaarlijke zeeroute van Turkije naar de Griekse eilanden.


Foto boven: het ziet er zo vredig uit, het stukje zee van een paar kilometer tussen Kastellorizo en Kaş, maar bij harde wind kan het er flink tekeer gaan en in de winter is het er koud en guur. Ten tijde van mijn zeilvakantie in het Turkse kustgebied in 2013 was hier nog niets van een vluchtelingencrisis te merken. In de navolgende jaren zou echter een ware volksverhuizing ontstaan. Vooral in 2014 en 2015 trokken grote aantallen Syriërs naar het westen. Dat resulteerde in een piek in de vluchtelingenstroom overzee van de Turkse kust naar de Griekse eilanden en vele doden tijdens de gevaarlijke oversteek. In die periode zijn door reddingmaatschappijen uit West-Europa reddingstations opgericht op de eilanden, die tot dan toe weinig reddingsfaciliteiten hadden. Zo was onze KNRM actief op Chios.


De Batavier speelt zich grotendeels af tegen de achtergrond van de chaos rondom de Syrische oorlog en de vluchtelingenstroom in de periode 2013-2016: de bombardementen van Assad op burgerdoelen in Aleppo, de Turkse kampen, de dramatische gebeurtenissen in de Turkse kustwateren en de mensonterende toestand in de Griekse vluchtelingenkampen, die tot op de dag van vandaag voortduurt. Het verhaal is fictie, maar wel gebaseerd op ooggetuigeverslagen, persberichten en rapporten van humanitaire organisaties.

maandag 17 december 2018

De zee bij nacht

Bij nacht is de zee een heel andere dame dan overdag. Ze laat overdag niet met zich spotten, maar bij donker al helemaal niet, als wij mensen een groot deel van ons belangrijkste zintuig missen, het zien.

Geankerd liggen of varen bij nacht is een prachtige ervaring. Ik ben eraan verknocht geraakt tijdens mijn zeevarende loopbaan. Het mooiste moment ooit was in de Indische Oceaan in 1976, bij zwoel tropisch weer, een lichtende zee, sterren boven mij en dolfijnen die lichtende sporen trokken in het water langszij. Een dolfijn kan gedurende enige tijd een vrachtschip bijhouden dat 16 knopen loopt, een kleine 30 kilometer per uur. Ze doen niets liever dan stoeien met de boeggolf en kennelijk maakt het ze ook niet uit of het donker is. Ze hebben behalve hun ogen een veel beter zintuig voor gebruik onder water: hun gehoor en een verfijnde vorm van echolocatie.

Sterren zijn op zee meestal een tikje wazig, omdat de lucht boven zeegebieden vaak vochtig is. Maar af en toe heb je geluk en is er een prachtige heldere sterrenhemel, hoewel nooit zo mooi als ik ze eenmaal zag in een klein dorp in de binnenlanden van Ghana. Dat was een echte ‘African Sky’, met sterren die je bijna kon grijpen en de brede verlichte band van de Melkweg schuin over het firmament.


Tijdens het varen bij nacht ontwikkel je een zesde zintuig voor je positie en gebruik je alle hulpmiddelen die nodig zijn voor de navigatie. Daar komt geen hocus-pocus bij kijken: het is vooral een continue alertheid op alles wat je ziet of voelt. Verlichte boeien, vuurtorens, lichte plekken aan de kim, andere schepen, de waterdiepte en daarnaast ook het gedrag van je boot.
Foto boven: in augustus 2018 voer ik moederziel alleen van zee naar Harlingen, de laatste mijlen in het donker, wat eigenlijk niet mag omdat er op de Wadden is voorgeschreven dat je bij donker radar gebruikt, een gadget die mijn bootje niet heeft. Vlak voor aankomst in Harlingen kwam een stortbui overzetten, en even later liep ik de haven in. Even dreef ik wat gedesoriënteerd rond in the buitenhaven, totdat de havendienst mij zag en de buitenste brug opendeed. Ik meerde af langs een charterclipper en kon die nacht rustig gaan pitten.


Ankeren bij nacht op de Waddenzee is altijd een gok. Als het tij opkomt en de wind zit even in de verkeerde hoek, dan lig je de rest van de nacht te hobbelen zonder een oog dicht te doen, met de oren gespitst naar het ankeralarm op je GPS. De foto boven laat zo'n plek zien vlak onder Vlieland. Mooi plekje, zou je denken, maar de voorafgaande nacht had het flink gewaaid met wind tegen tij en hadden we onrustig gelegen. Een enkele keer moet ik hem dan ‘s morgens vroeg bij het eerste daglicht smeren naar een beschutte plek. Desondanks laat ik mij toch vaak weer verleiden tot zo’n avontuur. Het blijft spannend, maar ook erg leuk...

vrijdag 7 december 2018

De twijfel van de auteur


Als ik vol enthousiasme en energie aan een nieuw boek begin, vliegen de eerste hoofdstukken als het ware uit de pen. Ik heb een thema in mijn hoofd, dat erom schreeuwt geschreven te worden, en het boek ligt nog compleet open voor mij. Dat zijn de meest zorgeloze dagen van mijn auteurschap.

Zodra de eerste hoofdstukken geschreven zijn en ik lees wat er staat, slaat de twijfel toe. Zou ik dit niet beter anders kunnen opschrijven? Klopt dit wel met het thema? Zit ik niet op een dood spoor? Blijft het wel een boeiend verhaal? Ik lees mijn manuscripten misschien wel honderden keren om het goede gevoel te behouden, of om het weer terug te krijgen wanneer de onzekerheid heeft toegeslagen.

Mijn schrijfgedrag zou je het best kunnen beschrijven als ‘organisch’ - er ligt wel een ruw plan, maar de tweede helft van het boek is meestal nog in nevelen gehuld. Dat geeft mij vrijheid, maar ook twijfels. Halverwege komt wat in de wielersport de ‘man met de hamer’ heet. De vaart is er uit en soms ligt het werk wekenlang stil. Dan is er vaak een kunstgreep nodig om verder te kunnen.

Tijdens het schrijven van De Batavier had ik na de eerste helft van het boek het gevoel dat mijn thema was uitgeput. Ik wist absoluut niet hoe verder te gaan en de kunstgreep bestond daaruit dat ik een pauze van drie jaar in de verhaallijn heb ingebouwd. De hoofdpersoon gaat dan terugblikken op wat er gebeurd is en gaandeweg komen we terecht in het heden en hoe het verder met hem gaat. Van daaruit ontwikkelen de gebeurtenissen zich als vanzelf.

Momenteel ben ik bezig met een derde boek, waar ik ook tegen zo’n probleem aan loop. Ik zit dus middenin de twijfels, probeer een hoofdstukje linksom of rechtsom, om daarna het meeste weer opzij te schuiven. Soms echter krijg ik een ingeving en kan ik een klein stukje hergebruiken. Maar vroeg of laat komt de doorbraak en weet ik weer hoe verder te gaan.

Ik vraag mij af of andere auteurs dit ook doormaken. Als u dit leest bent u van harte uitgenodigd om erop te antwoorden…

Foto: straatje op Kastellorizo.

woensdag 5 december 2018

Alles begint bij research...

Een boek als De Batavier, dat grotendeels speelt in een verafgelegen zeegebied, staat of valt bij goed onderzoek. Vijf jaar geleden heb ik met mijn vrouw en vrienden gezeild in het Turkse kustgebied tussen Fethiye en de baai van Kekova. Het eiland Kastellorizo (Meis in het Turks, Megisti in het Grieks) hebben we daarbij ook aangedaan.


Kastellorizo ontleent zijn naam aan Castello Rosso, uit de tijd dat Venetië hier de scepter zwaaide. Het eiland heeft een roerige geschiedenis, zelfs nog in 1940-1945, toen het door zijn haven een felbegeerde militaire basis was. Het dorp rondom de haven is in die jaren zwaar getroffen. Alle bewoners zijn destijds geëvacueerd en pas jaren later is het eiland weer bewoond geraakt.

De Griekse eilanden voor de Turkse kust zijn nog steeds onderwerp van conflict tussen beide landen. Dit vindt zijn oorsprong in de eeuwenlange bezetting van Griekenland door het Ottomaanse Rijk. Een meer recente aanleiding is de nasleep van de eerste wereldoorlog, waarin de Turken de kant van Duitsland hadden gekozen en daarvoor zwaar moesten boeten. In 1919 vielen de Grieken het verzwakte Turkije binnen totdat Kemal Pasja (later bekend als Atatürk) ze het land uit heeft gejaagd en een moderne republiek gesticht.


In die oorlog tussen 1919 en 1922 zijn over en weer vele wreedheden gepleegd. In het verdrag van Lausanne in 1923 is een bevolkingsruil overeengekomen, waarbij de Griekse bevolking van de Turkse westkust werd geruild tegen islamitische bewoners van Griekenland. Tegenwoordig zouden we spreken van een etnische zuivering. Tevens zijn de eilanden als protectoraat gegeven aan... Italië, dat ze in 1946 weer moest afstaan aan... Griekenland!

Geen wonder dat de Turken het gevoel hebben dat de eilanden hen zijn afgetroggeld en de Grieken, die daar wonen, nog steeds vinden dat het hun eigen grondgebied is. Als je het mij vraagt een onoplosbaar probleem. Het speelt een centrale rol in het boek, hoewel ik er veel omheen heb verzonnen dat absolute fictie is.


Kastellorizo is een klein, rotsachtig eiland met een paar honderd inwoners. Het ziet er uit als een klein paradijs, hoewel de Griekse marine continu aanwezig is vanwege de bezorgdheid om Turkse militaire actie. Nog begin 2018 is er door de Grieken geschoten op een Turkse helikopter die te dichtbij kwam...

Nieuw boek: De Batavier


Impressie van mijn nieuwe boek De Batavier, publicatie maart 2019

Mark Schouten, een zeeman van rond de dertig, raakt zijn baan als stuurman op een vrachtschip kwijt als gevolg van ziekte. Als hij revalideert na een ziekenhuisopname krijgt hij onverwacht een erfenis. Daarmee koopt hij een oude houten tweemaster, die hij opknapt om mee naar de Middellandse Zee te zeilen.

Aan het eind van zijn reis redt hij bij de Turkse kust een groep Syrische vluchtelingen uit een lekke rubberboot. Hij brengt ze naar het Griekse eiland Kastellorizo, dat kort daarop geïsoleerd raakt als gevolg van een Turkse militaire actie. Deze gebeurtenissen zullen zijn leven een onverwachte wending geven.

Thuisgekomen pakt hij zijn leven opnieuw op, maar de herinnering aan een Syrische vrouw die hij uit zee heeft gered laat hem niet los. Hij gaat naar haar op zoek in de chaos van de Griekse vluchtelingencrisis.

Zie ook: http://www.tedpolet.com/

Omslagontwerp door uitgeverij Palmslag