Pushbacks op zee en in de woestijn

Twee weken geleden schreef ik over het afnemen van de menselijke identiteit tijdens de slavernij, en over de parallel met de behandeling van migranten tegenwoordig. Als toegift stond er een stukje bij over dodelijke pushbacks aan de Europese grenzen. 

 

 

Nieuwe ontwikkelingen hebben mij doen besluiten om hier een separaat artikel aan te wijden. Allereerst de veelbesproken Tunesiëdeal tegen de achtergrond van pushbacks, die ook in de woestijn plaatsvinden.

De nieuwste poging om de stroom migranten in te dammen is de Tunesiëdeal, waarin Rutte en de ultrarechtse Italiaanse premier Meloni onder het wakend oog van Ursula von der Leyen afspraken maakten met een dictator, die een zak geld krijgt en carte blanche om als poortwachter te dienen voor Europa. Waar dat toe leidt hebben we gezien in Libië, waar migranten worden opgesloten in erbarmelijke omstandigheden, misbruikt of zelfs stilletjes verdwijnen. De eerdere Turkijedeal, ook al met een autocratisch regime, heeft alleen geleid tot het zoeken van alternatieve migratieroutes, langere zeereizen en nog grotere gevaren.

 

Tot mijn verbazing en afschuw heeft de inmiddels demissionaire premier Rutte samen met Meloni en Von der Leyen de Tunesiëdeal er alsnog doorgedrukt. Hier zien we het trotse drietal, samen met de Tunesische dictator Saied, allemaal met de handjes op elkaar. Handen schudden met iemand aan wiens handen bloed kleeft. Mensenrechtenorganisaties zijn verbijsterd.

 

(bron: NOS)

 

Amnesty International: Onze regering moet de mensenrechten serieus nemen. Er zou geen deal gesloten mogen worden met een land waarvan vooraf duidelijk is dat men als financier meewerkt aan de mensenrechtenschendingen.

 

Vluchtelingenwerk Nederland: Europa maakt van Tunesië een soort doodlopende steeg voor vluchtelingen en migranten.

 

Stichting Vluchteling: ‘Met alle respect voor mensenrechten natuurlijk’, zei Rutte eerder over deze deal met een man die oppositie achter tralies zet, oproept tot geweld tegen migranten, media en hulporganisaties het leven zuur maakt, mensen zonder water in de woestijn achterlaat. Natuurlijk. 

Deportatie van migranten uit de Tunesische haven Sfax. Deze mensen zouden zijn gedropt in de woestijn. bron: NOS.

Het bloed aan de handen van Saied is geen verzinsel. Tunesië heeft een slechte naam op het gebied van mensenrechten en discriminatie: na de aanvankelijke democratisering van enkele jaren geleden is het land nu in de ijzeren greep van Saied, die in zijn land actief bezig is met een racistische agenda: stemmingmakerij tegen zwarte migranten. Waar dat toe leidt, bleek onlangs, toen journalisten van Al-Jazeera honderden mensen vonden die zonder voedsel, water of beschutting in het niemandsland aan de Libische grens waren gedropt door de Tunesische autoriteiten. 

 

Migranten, door Tunesië gedropt in de woestijn (bron: NOS)

 

Bij de Libische grens werden ook gisteren weer mensen gevonden die er door het Tunesische leger waren gedropt, nadat zelfs hun paspoorten waren afgenomen. 

 

Maar demissionair premier Rutte beweert dat er voldoende garanties zijn gegeven voor het bewaken van de mensenrechten. Natuurlijk. Over drie maanden heeft hij er geen actieve herinnering meer aan. 

EDIT 2 augustus 2023: eindelijk wordt de Tweede Kamer wakker. Door de CU zijn vragen gesteld aan het demissionaire kabinet over de mensenrechtenschendingen, en of Nederland daarvoor verantwoordelijk kan worden gehouden. Het ministerie van Justitie en Veiligheid verwijst naar Buitenlandse zaken. Daar blijft het vooralsnog stil. De Belgische Staatssecretaris voor Asiel, Nicole de Moor, heeft de Europese Commissie opgeroepen om de mensenrechten in Noord-Afrika beter in de gaten te houden. 

Pushbacks op zee

Ook buurland Libië heeft een slechte naam als gevolg van talloze pushbacks en andere mensenrechtenschendingen. Het meest recente incident is de beschieting tijdens een reddingsactie van vluchtelingen op 11 juli. Er zijn aanwijzingen dat de door de EU gefinancierde Libische kustwacht samenwerkt met mensensmokkelaars en is geïnfiltreerd door criminelen. Dit wordt letterlijk toegegeven door de Eurocommissaris voor migratie. Desondanks wordt dit niet aangepakt. Kennelijk komt het de EU wel uit dat Libië de deur dichthoudt.

 

dekking zoeken tegen Libische kogels (bron: NOS)

Het drama van het rampschip bij Griekenland

Dan Griekenland, waar het al jaren verkeerd gaat. Alweer waren laatst de vreselijke gevolgen van de pushbacks van migranten in de Middellandse Zee in het nieuws. Honderden mensen verdronken jammerlijk in een schip dat vermoedelijk door de Griekse kustwacht versleept zou worden naar Italiaanse wateren. Voor mij als oud-stuurman is het klip en klaar: het schip was overladen en onstabiel, en als je daaraan verkeerd gaat trekken met een sleeptros, trek je het ondersteboven. Moet je zien hoe vol dat scheepje was:

 

het rampschip dat onlangs bij Griekenland is vergaan

Pushbacks zijn onwettige acties van Europese overheden om migranten terug te sturen naar de plaats vanwaar zij hun reis zijn begonnen, of naar zee. Onwettig, omdat zij tegen de internationale rechtsorde zijn zoals vastgelegd in vluchtelingenverdragen en het maritiem recht, en veelal leiden tot verlies van mensenlevens. De betrokken overheden wijzen altijd op mensensmokkelaars als de oorzaak van het probleem, daarbij hun eigen rol ontkennend. In het geval van het gezonken schip met 700 mensen aan boord ligt nu de Griekse kustwacht en de dubieuze rol van Frontex onder het vergrootglas. Wat natuurlijk in alle toonaarden wordt verdoezeld en ontkend.

Nieuwe informatie wijst op een bedenkelijke rol van de Griekse kustwacht. De Grieken hebben de overlevenden onder druk gezet om hun mond te houden. In het NOS-artikel worden interviews van de BBC met overlevenden aangehaald: 

 

Twee overlevenden waarmee de BBC sprak bevestigen dat de kustwacht de Adriana probeerde weg te slepen. "Ze maakten een touw vast aan de linkerkant. Iedereen ging naar rechts om hem in balans te houden. Het Griekse schip voer snel weg waardoor onze boot omsloeg", aldus een van hen. Volgens de BBC is dat in de rechtbankstukken door vijf getuigen bevestigd.

Eenmaal aan land moesten de overlevenden hun mond houden over wat ze hadden gezien. "Toen mensen zeiden dat de kustwacht de ramp had veroorzaakt, moest de tolk tegen de ondervraagde zeggen dat deze zijn mond moest houden", zei de andere getuige waarmee de BBC sprak. "Jullie hebben het overleefd! Hou je mond erover! Stel geen vragen meer", zou tegen hen zijn geschreeuwd.

Europol gaat de Griekse overheid ‘helpen’ om de toedracht boven water te krijgen. Wat daarvan terecht gaat komen moeten we afwachten.

Korte-termijn denken verschuift alleen het probleem

Betekent dit dat we de niet aflatende vluchtelingenstroom dan maar moeten accepteren, ondanks alle sociale gevolgen? En moeten we maar een oogje dichtknijpen voor de activiteiten van mensensmokkelaars? Natuurlijk niet, want de meeste mensen die hun geboorteland ontvluchten worden hier doodongelukkig en het opvangprobleem wordt steeds maar groter. Maar alle politiek gemotiveerde deals met repressieve regimes hebben alleen kortdurend effect. Er is staatsmanschap nodig om een oplossing te vinden waar de wereld op lange termijn iets aan heeft. Staatsmanschap is helaas tegenwoordig ver te zoeken.

Ik herhaal nog maar eens wat ik laatst al schreef:

Gesloten grenzen, pushbacks en foute deals met repressieve regimes gaan het tij niet keren. Er is visie nodig. Geef dus geen zak geld aan foute regimes om als poortwachter voor Europa te dienen, maar investeer in werkgelegenheid en kansen voor iedereen in Afrika. Uiteindelijk zet alleen dat de rem op de migratie, de mensenhandel en de sterfte op zee en in de woestijn.