Gebroken Ketenen
Vandaag, 1 juli 2023, vieren we met Keti Koti het einde van de slavernij in Suriname en het Caribisch gebied, effectief 150 jaar geleden. Ik was gisteren (30 juni) in de grote kerk in Haarlem bij de onthulling van het teruggevonden graf van Susanna Dumion, een Surinaamse vrouw die als huisslavin in 1753 door haar eigenaar werd meegenomen naar Nederland en een zeer hoge leeftijd bereikte: zij overleed in 1818 op 105-jarige leeftijd. Haar leven is na 200 jaar onderzocht, waarmee een onbekende vrouw haar Afro-Surinaamse identiteit terugkreeg.
Mariska de Jong, voorzitter van het Comité 30 juni - 1 juli te Haarlem, werkt aan een boek over Susanna Dumion.
 |
| kranslegging op het graf van Susanna Dumion |
Identiteit is een sleutelwoord in het slavernijverleden, want een van de kenmerken van de slavernij was het afnemen van de identiteit van mensen, die sterk leunden op de mondelinge traditie van hun voorouders. De verbinding met hun Afrikaanse afkomst werd opzettelijk doorgesneden, met gevolgen niet alleen voor de mensen zelf, maar ook voor de samenleving waaruit zij afkomstig waren.
Ontwrichting
Onlangs werd historicus Martin Bossenbroek geïnterviewd in Buitenhof, naar aanleiding van zijn nieuwe boek De Zanzibar Driehoek, over de slavenhandel aan de Afrikaanse oostkust. Ergens in dat interview noemde hij, als ik mij goed herinner, ook de ontwrichting van traditionele Afrikaanse samenlevingen als gevolg van de eeuwenlange slavenhandel. Zou die ontwrichting ook een oorzaak kunnen zijn van de hedendaagse migratiegolf?
Ontwrichting
Onlangs werd historicus Martin Bossenbroek geïnterviewd in Buitenhof, naar aanleiding van zijn nieuwe boek De Zanzibar Driehoek, over de slavenhandel aan de Afrikaanse oostkust. Ergens in dat interview noemde hij, als ik mij goed herinner, ook de ontwrichting van traditionele Afrikaanse samenlevingen als gevolg van de eeuwenlange slavenhandel. Zou die ontwrichting ook een oorzaak kunnen zijn van de hedendaagse migratiegolf?
Ik heb verschillende romans geschreven, waarvan De Batavier zich afspeelt tegen de achtergrond van migratie in de Middellandse Zee. Mijn laatste boek (Anansi) is een historische roman met de slavernij als thema. Ik was dus benieuwd naar overeenkomsten en verbanden tussen de eeuwenlange slavernij en de migratie over de Middellandse Zee.
Ontmenselijking is van alle tijden
Slaafgemaakte mensen en de inheemse inwoners van koloniale gebieden werden niet gezien als mensen met hun eigen gevoelens en dromen. Zo werden zij ooit beschreven als dom, zedeloos en karakterloos. Hun identiteit werd ontkend. Dat hardnekkige beeld vatte post tussen de oren van de planters en slavenhandelaren en werd uiteindelijk gemeengoed in de Westerse samenleving. We zien de gevolgen vandaag de dag nog steeds: verborgen of openlijke discriminatie.
De parallel met de behandeling van hedendaagse migranten spreekt voor zich. Het ontkennen van hun eigen cultuur en waarden, de vernederende behandeling voordat we ze in ons ‘gave land’ toelaten. Het terugslepen naar zee van de bootjes aan onze grenzen, tegen alle internationale verdragen in.
 |
| de dodelijke routes richting Europa (bron: NOS) |
De ontmenselijking van migranten kan niet beter worden aangetoond dan met het volgende. Als er alweer zo’n bootje vol mensen vergaat, worden de gevonden slachtoffers begraven in een anoniem graf, zonder uit te zoeken wie zij waren. Hun identiteit gaat verloren. De NOS had daar een belangwekkend artikel over:
Het artikel eindigt als volgt: Het is een verplichting die we als mensen naar elkaar toe hebben, maar vooral een verplichting voor Europa als gemeenschap. Als we ze hier al niet willen hebben, laten we dan ten minste respect tonen door ze een naam en gezicht te geven.
Afrika is geketend aan het verleden
Ik richt mij even op Afrika, hoewel migratie natuurlijk niet alleen vanuit Afrika plaats vindt. Volgens Marie-Laurence Flahaux en Hein De Haas (2016) is armoede op zich niet de enige motor van migratie, zoals vaak wordt gedacht. Als je arm bent, kun je niet eens reizen. De armoede ligt echter wel aan de basis van de migratie. Zodra namelijk het gemiddelde inkomen een klein beetje stijgt, blijken de mensen juist wel op reis te gaan om te proberen een beter leven te krijgen. Ze worden hier dan denigrerend ‘gelukzoekers’ genoemd, alsof dat een negatieve eigenschap is. Ik ben ook een gelukzoeker en u, beste lezer, waarschijnlijk ook.
https://comparativemigrationstudies.springeropen.com/articles/10.1186/s40878-015-0015-6
Ook binnen Afrika zelf is door armoede en geweld veel migratie, en ook Afrika kent gesloten grenzen zoals de buitengrens van Europa. Het is een universele controle-reflex van overheden.
Als we kijken naar het onderzoek van Nathan Nunn (2007) naar economische achterstand in Afrika, dan blijkt dat 20 jaar geleden het gemiddelde jaarinkomen daar slechts 40% was van dat elders in de Derde Wereld. In sommige landen gaat het momenteel wat beter, maar die kleine verbetering jaagt blijkbaar ook de migratie aan.
 |
| Jamestown, Accra, Ghana, 2012 |
Wat opvalt, en nu kijken we naar de link met de slavenhandel, is dat volgens Nunn in gedeelten van Afrika waar de slavenhandel het sterkst was, de economische achterstand het grootst is geworden.
De rekening gepresenteerd?
Dus in zekere zin krijgt Europa de rekening van de slavenhandel uit het verleden gepresenteerd, doordat Afrikanen uit door de slavenhandel verarmde streken, die met veel moeite in staat zijn een mensensmokkelaar te betalen, nu bij ons aan de deur kloppen.
https://scholar.harvard.edu/nunn/files/hup_africa_slave_trade10.pdf (Nathan Nunn)
Daarnaast blijken mensen in sommige gebieden van Afrika erg wantrouwig tegenover hun medemens en vooral tegenover overheden. Autoriteiten worden gezien als de vijand, waar ik ook wel een beeld bij heb... Dat heeft zijn effect op het ontduiken van allerlei overheidsinstanties bij hun migratie, en mogelijk ook op de overlevingskans als ze een mensensmokkelaar in de arm nemen.
https://scholar.harvard.edu/nunn/files/hup_africa_slave_trade10.pdf (Nathan Nunn)
Daarnaast blijken mensen in sommige gebieden van Afrika erg wantrouwig tegenover hun medemens en vooral tegenover overheden. Autoriteiten worden gezien als de vijand, waar ik ook wel een beeld bij heb... Dat heeft zijn effect op het ontduiken van allerlei overheidsinstanties bij hun migratie, en mogelijk ook op de overlevingskans als ze een mensensmokkelaar in de arm nemen.
Nunn heeft aangetoond dat ook dit samenhangt met de slavernij: er is in Afrika vooral veel onderling wantrouwen waar veel slavenhandel was.
https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/11986331/nunn-slave-trade.pdf (Nathan Nunn)
Tot slot
Ik ken een Ghanese familie, die met veel moeite een van hun zoons heeft laten studeren. Nu heeft die jongen een diploma als ICT-er, maar een baan vinden is in Afrika alleen voorbehouden aan wie de juiste connecties heeft. Hij solliciteert zich wezenloos, maar zonder succes. Zulke jongeren lopen groot risico om te eindigen als migrant.
Heb ik er een pasklare oplossing voor? Ik heb er niet voor gestudeerd, maar mijn gezond verstand zegt dat je migratie bij de bron moet aanpakken. Gesloten grenzen, pushbacks en foute deals met repressieve regimes gaan het tij niet keren. Er is visie nodig. Geef dus geen zak geld aan foute regimes om als poortwachter voor Europa te dienen, maar investeer in werkgelegenheid en kansen voor iedereen in Afrika. Uiteindelijk zet dat de rem op de migratie, de mensenhandel en de sterfte op zee.
Wij kijken vandaag, 1 juli 2023, met afschuw terug op de slavernij. Maar hebben we de les geleerd? Zal er over honderdvijftig jaar niet met evenveel afschuw worden teruggekeken op de wijze waarop Europa nu omgaat met migranten? Weer excuses en een nieuw soort Keti Koti?
https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/11986331/nunn-slave-trade.pdf (Nathan Nunn)
Tot slot
Ik ken een Ghanese familie, die met veel moeite een van hun zoons heeft laten studeren. Nu heeft die jongen een diploma als ICT-er, maar een baan vinden is in Afrika alleen voorbehouden aan wie de juiste connecties heeft. Hij solliciteert zich wezenloos, maar zonder succes. Zulke jongeren lopen groot risico om te eindigen als migrant.
Heb ik er een pasklare oplossing voor? Ik heb er niet voor gestudeerd, maar mijn gezond verstand zegt dat je migratie bij de bron moet aanpakken. Gesloten grenzen, pushbacks en foute deals met repressieve regimes gaan het tij niet keren. Er is visie nodig. Geef dus geen zak geld aan foute regimes om als poortwachter voor Europa te dienen, maar investeer in werkgelegenheid en kansen voor iedereen in Afrika. Uiteindelijk zet dat de rem op de migratie, de mensenhandel en de sterfte op zee.
Wij kijken vandaag, 1 juli 2023, met afschuw terug op de slavernij. Maar hebben we de les geleerd? Zal er over honderdvijftig jaar niet met evenveel afschuw worden teruggekeken op de wijze waarop Europa nu omgaat met migranten? Weer excuses en een nieuw soort Keti Koti?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten