Een kerstvertelling

Met de kerst in aantocht worden we bevangen door herinneringen en emotie. Opeens denken we aan oude vrienden die we het hele jaar niet hebben gesproken, maar die we toch nog immer als vrienden zien. We worden overvallen door een collectief goed gevoel, alsof we iets goed te maken hebben voor het voorbije jaar, waarin echt niet altijd alles even goed was.

Ondanks alles is de nostalgie onontkoombaar, hij doet ons denken aan lang vervlogen kerstdagen en belevenissen die daarmee samenhangen. Kerstmis is voor mij onverbrekelijk verbonden met een spookverhaal van Charles Dickens uit 1843, A Christmas Carol, het verhaal van de gierige Ebenezer Scrooge, die de wereld haat en in de kerstnacht bezocht wordt door geesten, waarna hij zijn leven betert en zijn ogen opent voor de armoede om hem heen.

In dat opzicht is er sinds 1843 niet veel veranderd. Het is een beetje wrang als we denken aan een wereld vol armoede, vluchtelingen en ontheemde mensen, die alle rechten zijn ontnomen en geen enkele reden hebben tot feestvieren. Denk eens aan hen als u aan tafel zit.

Albert Finney en Alec Guinness als Scrooge en Marley

Ik heb het verhaal van Dickens onlangs opnieuw gelezen in een Engelse uitgave, die deel uitmaakt van mijn verzameling van geschriften van Dickens. Maar ik maakte ermee kennis in januari 1976 midden op de noordelijke Atlantische Oceaan, in stormweer, onderweg vanuit Gdansk in Polen naar Baltimore aan de oostkust van de Verenigde Staten, in de bulkcarrier Amstelpark, waarop ik als derde stuurman voer.

Zoals gebruikelijk had het schip een filmkist aan boord met drie 16 mm geluidsfilms, die zowat het enige vertier waren op zo’n schip. Die kisten werden vaak in een haven geruild met andere schepen, en zo hadden we bijna elke week film. Op de Amstelpark bevatte de filmkist tijdens die oversteek de verfilming uit 1970 van A Christmas Carol, met in de hoofdrollen Albert Finney en Alec Guinness als Scrooge en de geest van zijn compagnon Marley. We hebben hem wel drie keer gedraaid.

Stormweer in de Atlantische Oceaan, m.s. Amstelpark, 1976

Het was zulk slecht weer, dat iemand van ons tijdens de film de projector moest vasthouden omdat hij bijna van tafel viel, zo erg stond die boot op zijn kop, en ik weet nog steeds niet of hij de projector vast hield of the projector hem. Wel herinner ik mij, dat we elkaar in de dagen daarna in de accommodatiegangen van het schip steevast spookachtig ‘Scroooooge!’ toeriepen - het werd bijna een gevleugeld woord op die boot.

Gisteravond heb ik met een van mijn zoons die film opnieuw gezien, op een oude DVD van slechte kwaliteit. Vroeger werden ze er gek van dat ik telkens met Kerst die film weer wilde draaien, maar nu hadden we de grootste lol. 

Vanavond is Kerstavond, de traditionele feestavond in Engelssprekende landen. Ik wens u allen een goede kerst, en wie op zee zit en dit misschien leest, een behouden vaart.

Fictie en de harde realiteit

Soms zie ik iets uit de realiteit dat een direct verband heeft met een van mijn boeken. Gisteren was in het nieuws een aankondiging van de documentaire For Sama, gefilmd door Waad al-Kateab in Aleppo in Syrië in de jaren 2011-2016, en gepresenteerd op het IDFA filmfestival. Ik heb direct de trailer van de film bekeken op Youtube.

Waad al-Kateab en dochter Sama

De beelden deden mij denken aan een episode uit mijn boek De Batavier, die beschrijft wat er gebeurt met de tweede hoofdpersoon, Leila Hammadi:

...Ze hoorde de helikopter niet komen, die in het donker op de aangewezen positie ging hangen en een vatbom liet vallen. Een oorverdovende dreun deed het gebouw schudden, dat onmiddellijk vol met stof en rook stond. Waar de bom was ingeslagen brak brand uit, maar ernstiger was dat het reeds verzwakte gebouw begon te kraken en te wankelen.

Leila was wakker geschrokken van de explosie en keek hoestend en gedesoriënteerd rond in de stofwolk, terwijl ze overeind probeerde te komen. De enige lamp in de kamer scheen met een roodachtig schijnsel door het stof en ze hoorde de muren om zich heen kreunen. Toen dacht ze aan wat haar vader altijd had gezegd: als het huis op instorten staat, ga ergens onder zitten. Ze kon nog maar net onder het bureau duiken voordat het gebouw instortte en de betonnen vloerplaat van de etage boven haar omlaag kwam. Het vier verdiepingen tellende gebouw zakte binnen twee seconden als een kaartenhuis in elkaar...

De Batavier is fictie, ontstaan in een gewone huiskamer in Nederland, waar ik in 2016, geschokt door de nieuwsberichten, probeerde te beschrijven wat er gebeurde in Syrië. Fictie schrijven in een veilige omgeving is echter in niets te vergelijken met het zelf meemaken van de rauwe werkelijkheid.

For Sama

In de film van Waad al-Kateab zie je het effect van de inslag van bommen vrijwel naast de deur, mensen die na een inslag ineen duiken als er een stofwolk vol met rook en vonken het gebouw binnen slaat. Je ziet wat het met haar doet, wanneer ze haar dochter moet geruststellen als de bommen vallen. De emotie greep me bijna bij de keel.

Hamza, de man van Waad, werkte als arts in een noodhospitaal in de puinhopen van Aleppo. Zijn vrouw heeft in huis en in het hospitaal gefilmd tijdens bombardementen. Uiteindelijk weten Hamza, Waad en dochter Sama in 2016 Aleppo te ontvluchten met honderden uren beeldmateriaal over de belegering van Aleppo door het regime van Assad. De beelden uit de trailer van de film laten de harde realiteit zien van wonen en werken in oorlogsgebied.

For Sama is opgedragen aan Waad’s dochter Sama, die als baby en peuter onderwerp is van de film. De film heeft al vele prijzen gewonnen en zal in januari in Nederland in de bioscoop te zien zijn. Ik ga kijken zodra ik kan.

Een trailer van de film is hier te vinden: 

Tweede druk besteld

Vorige week heb ik een tweede druk besteld van De Batavier! Bij het Centraal Boekhuis is nog een kleine voorraad aanwezig en ik heb zelf nog een aantal exemplaren, maar de voorraad slinkt, dus er was echt een tweede druk nodig, temeer omdat ik enkele lezingen in de planning heb. Het zal wel enkele weken duren voordat de tweede druk er is, maar het is voor mij als auteur natuurlijk een heuglijk feit...

de eerste en de tweede druk van De Batavier

Lezingen? Jazeker, de eerstvolgende is op vrijdag 15 november a.s. in de bibliotheek in Medemblik, om 14:30. Ik zal daar aan de hand van lichtbeelden en meegebrachte attributen iets vertellen over zeevaart, zeilen en schrijven. Uiteraard zal De Batavier daarin een belangrijke rol spelen. U kunt zich bij de bibliotheek aanmelden; u bent van harte welkom.

De natte herfst heeft mijn zeilplannen danig in de war geschopt. Ik heb voor het laatst gezeild op 25 september, op het IJsselmeer bij prachtig weer:

Ik herinner mij dat het op die dag aardig heeft gewaaid, ik moest flink reven. Ik voer vanuit mijn ligplaats Andijk een  rondje rondom de Kreupel, een vogelreservaat ongeveer halverwege Medemblik en Stavoren. Hieronder een stukje van de koers die ik heb gevaren.

Daarna is het weer lelijk ingestort, de ene depressie na de andere is overgekomen. Bij mij thuis hangt aan de muur een klassiek instrument voor het meten van de luchtdruk, een zogenaamd 'donderglas', waarvan de inhoud via het tuitje overloopt als de luchtdruk daalt. Het is een onnauwkeurig instrument, maar het geeft feilloos aan wanneer er slecht weer op komst is.

 

 

Eronder hangt een normale aneroïdebarometer, een nauwkeurig instrument met metalen doosjes, die door de luchtdruk meer of minder in elkaar worden gedrukt. De beweging wordt overgebracht op de wijzer. Als we goed in het instrument kijken zien we zo'n doosje zitten, met een geribbeld oppervlak:

Aan boord van mijn boot heb ik nog een betere barometer. Die heeft een geschiedenis. Hij was van mijn oude vriend Herman, die mijn mentor was op een van mijn eerste zeereizen. Hij heeft nog jarenlang gevaren, uiteindelijk als gezagvoerder, en na zijn overlijden heb ik deze geërfd. Het instrument was een geschenk van het KNMI in de jaren '70, gegeven voor 25 jaar nauwkeurig verrichten van meterorologische waarnemingen op zee. Het koperen plaatje eronder is ter herinnering daaraan.

Tegenwoordig is het netwerk van weersatellieten zo dicht, dat dit soort waarnemingen op schepen van minder belang zijn geworden. Maar deze barometer is een goede herinnering aan een lang vervlogen tijd en aan de eersteklas zeeman, van wie hij is geweest.

Als laatste nog een instrument voor het meten van de luchtdruk, ook aan mij nagelaten door Herman. Dit is een barograaf, een schrijvende barometer:

De inkt is momenteel op (die is te bestellen bij een bedrijf in Amsterdam) en er moet een nieuwe batterij in, maar hij is volledig functioneel. Op de schepen waar ik mee voer hadden we er ook altijd een in de kaartenkamer staan, en ik herinner mij dat we in de tropen prachtig de dagelijkse gang van de luchtdruk konden zien op de grafiek, elke dag en nacht een paar hPa (hecto Pascal) op en neer. In die tijd noemden we dat nog Millibar, trouwens...

Nazomernieuws

Grote bestelling van NBD Biblion
Terwijl buiten de zomer nog in volle glorie merkbaar was, belde mijn uitgeverij (Palmslag) mij met het heuglijke nieuws dat NBD Biblion, de belangrijkste inkooporganisatie van de openbare bibliotheken in Nederland, een grote bestelling heeft gedaan van De Batavier. Daarmee is binnen vijf maanden ongeveer 85% van de eerste oplaag van het boek verkocht. Vermoedelijke aanleiding van de bestelling was een prachtige recensie door een van de recensenten van Biblion. De recensent en Biblion erg bedankt voor dit presentje, waar elke auteur wel naar moet uitkijken!

Klik op het beeld om de tekst te vergroten

Presentatie zeevaart, zeilen en schrijven
Afgelopen zaterdag was mijn presentatie over 'Zeevaart, zeilen en schrijven' in de bibliotheek in Katwijk. De timing bleek niet gelukkig: het warme strandweer en een groot outdoor festival in Katwijk hielden de bezoekers weg. Desondanks heb ik voor een kleine groep mijn presentatie gegeven, en ik mocht tot mijn plezier een naamgenoot verwelkomen, die blijkt af te stammen van dezelfde voorouders als ik, in de 17e eeuw.

Voor de presentatie had ik verschillende attributen meegenomen om het verhaal te illustreren: een stuwplan, navigatiemiddelen en reddingvesten. Hier een paar foto's genomen door mijn agent Hanneke Tinor-Centi:

Stukje voorlezen uit De Batavier

Op tafel: het stuwplan van een klassiek vrachtschip uit 1973

De presentatie werd door de toehoorders goed ontvangen en zal model staan voor verdere lezingen die binnenkort gepland zullen worden voor het winterseizoen.

Recensies
Tot slot nog een paar andere recensies. Eerder heb ik al geschreven over de prettige recensies van de Batavier op Hebban.nl. Dick van der Veen schrijft 'Schokkende golfbewegingen in het leven van een zeeman', en Erik Barth schijft 'Een Batavier, twee tochten.'

Positieve recensies zijn prettig voor een auteur, ze zijn naast een groot aantal tevreden lezers de kers op de taart. Een zo'n recensie kwam van collega-auteur Arthur Eijs, bekend van 'Dansen in het Stof' (2015) en recentelijk 'Beauchamps', beide bij Palmslag uitgegeven. Maurice van Dijk van uitgeverij Palmslag stelde voor om elkaars boeken te lezen en te recenseren. Een boekenruil dus.

Ik was zelf bijzonder onder de indruk van Beauchamps. Weinig boeken zijn in staat om bij de lezer zo’n emotie op te roepen als 'Beauchamps' van Arthur Eijs, een schokkend en ontroerend hedendaags relaas over mensen die elk worstelen met een verschrikkelijk geheim. Hulde aan Arthur Eijs voor zijn werk. Ook 'Dansen in het Stof', een autobiografisch werk over zijn tijd in Kameroen, is zeer aan te bevelen, met veel humor en zelfreflectie geschreven. Het dompelt je echt onder in Afrika.

Arthur schrijft op zijn beurt over De Batavier:

Ted Polet kiest (...) voor een klassieke, veel beproefde setting en thematiek, maar weet die op een originele en boeiende manier uit te werken. Zijn stijl is hyperrealistisch waarbij de verhaallijn tot in detail wordt uitgewerkt. Soms gebruikt de schrijver daarbij nog al wat scheepstermen en jargon uit de zeevaart, gelukkig meestal goed gedoseerd voor leken. Het doet niks af aan het leesplezier: 'De Batavier' is een roman als een zeilboot met bolle zeilen, vol actie en met veel vaart geschreven. Je reist mee en raakt betrokken bij de belevenissen van de hoofdpersoon en bij de keuzes waarvoor hij wordt gesteld.

Arthur, hartelijk bedankt!

Tot slot nog een recensie op de website readalicious.nl, waarin recensente en auteur Iris ondermeer schrijft:

...Leila geeft de vluchtelingenstroom een menselijk gezicht, waardoor De Batavier ineens méér wordt dan het verhaal van Mark. Het zijn de kleine gebaren waar Mark mee begint: een warme maaltijd, een voetbal kopen voor de kinderen, een vriendelijk gesprekje. Maar in het tweede deel van het boek, dat zich een aantal jaar later afspeelt, neemt de hulp die Mark aanbiedt grotere vormen aan. Hij gaat als adviseur aan het werk bij een Grieks-Turkse reddingsdienst....

Bericht van een lezer over De Batavier 
Als laatste nieuwtje kreeg ik nog een mailtje van een lezer, die zelf onlangs weer in Kaş en Kastellorizo (Meis) is geweest.

 Hij schrijft ondermeer het volgende:

...Ten opzichte van vier jaar geleden, toen ik Kaş voor het eerst bezocht, waren bovendien de (hernieuwde) spanningen tussen Turkije en Griekenland weer zichtbaar. Naast het marineschip in de haven van Meis kwamen er ook dagelijks Turkse marineschepen patrouilleren en heb ik zelfs een Turkse onderzeeboot gezien die bijna een half uur met de kop intimiderend op de haven van Meis gericht stond.  (...) Mede door dit soort ervaringen heb ik mij voor het eerst toen gerealiseerd dat het rustieke en rustige Kaş en Meis binnen een uur zou kunnen veranderen in een oorlogsgebied, wanneer een van beide partijen met een triggerhappy commandant te maken zou krijgen. Het was frappant om precies diezelfde 'fantasie' in het boek terug te lezen. Ik wilde je graag deel uit laten maken van deze wonderlijke ervaring en danken voor het mooie en inspirerende boek....

Ook deze lezer (naam bij mij bekend) hartelijk bedankt voor je reactie!